Chân vòng kiềng: Nguyên nhân, phân loại, dấu hiệu, điều trị

Chân vòng kiềng là dị tật thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ em. Đa phần dị tật chân vòng kiềng xảy ra ở trẻ nhỏ. Nếu không được can thiệp sớm, tình trạng phát triển xương này có nguy cơ theo trẻ tới khi trưởng thành.

Chân vòng kiềng không chỉ ảnh hưởng tới thẩm mỹ mà còn có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, hạn chế tầm vận động ở chân của người bệnh. Vậy chân vòng kiềng là gì? Dấu hiệu chân vòng kiềng là gì? Dị tật chân vòng kiềng do đâu?

Chân vòng kiềng là gì?

Chân vòng kiềng hay chân khuỳnh là tình trạng một hoặc hai chân bị cong vòng ra ngoài. Khi hai bàn chân khép sát, hai mắt cá bên trong chạm vào nhau, trục hai chi dưới sẽ tạo thành hình dạng một vòng tròn nên gọi là vòng kiềng. Tình trạng này đôi khi còn được gọi là chân chữ O. Khi đó, sẽ có một khoảng trống rộng giữa hai gối trong tư thế đứng thẳng và cả khi chúng ta đi lại.

Nguyên nhân chân vòng kiềng

1. Bẩm sinh/ Sinh lý

Trẻ sơ sinh thường xuất hiện tình trạng chân vòng kiềng trong những tháng đầu đời do tư thế chật hẹp trong tử cung. Trong giai đoạn trẻ mới biết đi, hiện tượng này cũng phổ biến. Khi trẻ cong chân, đứng khép 2 chân lại, sẽ có một khoảng trống rõ rệt giữa cẳng chân và đầu gối. Đây là tình trạng sinh lý phát triển bình thường của trẻ và thường trở về tư thế bình thường theo thời gian. (1)

Xem thêm: Các dị tật cơ xương khớp bẩm sinh thường gặp

2. Bệnh lý

Nếu trẻ tiếp tục bị vòng kiềng sau 2 tuổi, đó có thể là kết quả của bệnh lý :

• Ở cả trẻ em và người lớn, tình trạng này có thể xảy ra do hậu quả của chấn thương và bệnh tật. Các rối loạn gây ra sự biến dạng của đầu xương và/hoặc sự phát triển của sụn có thể dẫn đến tình trạng chân vòng kiềng hoặc chân hình chữ X.
• Tình trạng bệnh lý đó bao gồm một số chứng loạn sản xương (các bệnh lý liên quan đến còi xương), các chấn thương ở sụn tăng trưởng đầu xương và sụn tiếp hợp.
• Sự biến dạng một bên cũng xem như bệnh lý

Các bệnh lý dẫn đến tình trạng chân vòng kiềng:

2.1. Còi xương

Tình trạng còi xương thường xảy ra ở các bé bị thiếu hụt vitamin D, Canci hoặc Photpho kéo dài do không cung cấp đủ dinh dưỡng, thiếu tiếp xúc ánh nắng để cơ thể tổng hợp vitamin D hoặc do các bệnh lý di truyền.

Trẻ bị còi xương sẽ có xương mềm và yếu hơn bình thường, không thể chịu được trọng lượng cơ thể trong các hoạt động hằng ngày, dẫn tới xương bị cong, gây ra tình trạng chân vòng kiềng hoặc các biến dạng khác của xương.

Lâm sàng ở trẻ bệnh còi xương chủ yếu qua quan sát trực tiếp. Việc đánh giá chân vòng kiềng được ghi nhận bằng việc đo khoảng cách giữa 2 đầu gối khi đứng với 2 gót chạm vào nhau.

Cẳng chân xoay trong cũng thường hay gặp ở trẻ mới tập đi và kết hợp với tình trạng chân vòng kiềng. Biến dạng thường không gây đau đớn, tuy nhiên khi trẻ lớn lên hoặc đến khi trưởng thành, biến dạng chân vòng kiềng có thể dẫn đến cảm giác khó chịu ở hông, đầu gối và/ hoặc mắt cá chân do áp lực bất thường do trục xương không thẳng tác động lên các khớp.

2.2. Bệnh Blount

Bệnh Blount (bệnh vẹo trong xương chày - tibia vara) là tình trạng ống chân của trẻ phát triển bất thường. Bệnh Blount có thể các biểu hiện rõ ràng từ sớm. Ở trẻ dưới 2 tuổi, có thể không phân biệt bệnh Blount ở trẻ sơ sinh với bệnh chân vòng kiềng sinh lý. Khi trẻ được 3 tuổi, tình trạng cong vẹo sẽ trở nên trầm trọng hơn và thường có thể thấy rõ ràng khi chụp X - Quang. (2)

Bệnh Blount thường gặp ở nữ giới, trẻ em béo phì. Đặc biệt, các bé bắt đầu biết đi sớm sẽ có nguy cơ mắc phải tình trạng này cao hơn. Bình thường, trẻ nên bắt đầu tự đi lại trong khoảng 11 - 14 tháng tuổi.

2.3. Bệnh Paget

Bệnh Paget là một bệnh lý chuyển hóa. Bệnh gây ảnh hưởng xấu tới quá trình liền xương, khiến xương không thể phục hồi như ban đầu. Lâu dần, tình trạng này có thể dẫn tới chân vòng kiềng cùng nhiều vấn đề sức khỏe khác. Bệnh Paget thường gặp ở người lớn tuổi, có khả năng điều trị thành công khi được chẩn đoán và chữa trị sớm.

2.4. Rối loạn xương di truyền hiếm gặp - Loạn sản sụn

Bệnh lùn xảy ra là do một tình trạng là loạn sản sụn (achondroplasia). Đây là một dạng rối loạn tăng trưởng xương, dẫn tới tình trạng xương không thể phát triển. Bệnh cũng là nguyên nhân gây ra chân vòng kiềng.

2.5. Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác có thể gây ra tình trạng chân vòng kiềng ở trẻ như:

• Ngộ độc chì.
• Ngộ độc flo.
• Gãy xương không được điều trị đúng cách.
• Loạn sản xương hoặc xương phát triển bất thường.

2.6. Bệnh lý hệ tiêu hóa (Bệnh Celiac)

Những nguyên nhân bệnh lý hay tiến triển gây chân vòng kiềng có thể được phòng ngừa thông qua các biện pháp kiểm soát và điều trị tốt bệnh. Tuy nhiên, chân vòng kiềng có thể là do bẩm sinh hay rối loạn tăng trưởng xương, cần được phát hiện và khắc phục sớm để giảm thiểu nguy cơ.

Trẻ trên 2 tuổi vẫn bị chân vòng kiềng nếu chưa cải thiện, người nhà nên đưa bệnh nhi đi khám để tìm nguyên nhân, từ đó điều trị sớm và đúng cách, tránh tình trạng này duy trì đến khi trẻ trường thành.

Dấu hiệu dị tật chân vòng kiềng

Chân vòng kiềng trở nên rõ ràng nhất khi trẻ đứng hoặc đi. Khi đứng, đầu gối của trẻ sẽ cong ra xa nhau, không chạm vào nhau, ngay cả khi trẻ đứng với hai mắt cá chân chạm vào nhau. Khi đi, chân vòng kiềng có thể ảnh hưởng đến dáng đi của trẻ và khiến trẻ đi lại khó khăn. (3)

Trẻ mới biết đi có chân vòng kiềng thường không gặp vấn đề gì khi đi lại. Chúng sẽ phát triển bình thường và không gặp bất kỳ vấn đề nào khi phối hợp hoặc học cách đi lại.

Cha mẹ của trẻ mới biết đi có thể nhận thấy hình dáng cong như cánh cung của 2 chân trẻ. bên cạnh đó là bàn chân của con mình quay vào trong. Ở trẻ em dưới 3 tuổi, hiện tượng này có thể là điển hình và sẽ biến mất theo thời gian.

Chân thường không gây đau ở trẻ mới biết đi. Tuy nhiên, khi trẻ bước vào tuổi thiếu niên, chân vòng kiềng có thể gây khó chịu ở hông, mắt cá chân và đầu gối. Tình trạng này cũng diễn ra thường xuyên hơn so với khi trẻ còn nhỏ.

Ngoài ra, một vài bệnh nhi sẽ được chỉ định thực hiện xét nghiệm máu để bác sĩ loại trừ bệnh còi xương. Trong một số trường hợp, trẻ cần được tiến hành chụp X-quang như:

• Trẻ mắc chân vòng kiềng từ 3 tuổi trở lên.
• Tình trạng cong chân ở bệnh nhi ngày càng tệ.
• Hình dáng vòng kiềng chân ở hai bên không giống nhau.
• Kết quả xét nghiệm chỉ ra một số vấn đề sức khỏe khác.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Theo thời gian, tình trạng chân vòng kiềng sẽ được cải thiện. Tuy nhiên, người nhà cũng cần biết khi nào nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ, cụ thể:

• Dáng đi khập khiễng.
• Bệnh nhi khó chịu khi phải chịu áp lực có cường độ từ vừa phải tới nặng.
• Sau một thời gian, chân trở nên cong hơn.
• Sau 5-7 tuổi, chân vòng kiềng bắt đầu tiến triển nhanh hơn.

Chân vòng kiềng có nguy hiểm không?

Khi trì hoãn điều trị, chân vòng kiềng có thể gây ra những biến chứng như: (4)

• Tăng áp lực lên khớp gối nên sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động đi lại, chạy bộ.
• Biến dạng chân: Có sự khác biệt về chiều dài chân ở các trường hợp chỉ có một chân bị vòng kiềng.
• Sự đè ép không đúng cách lên khớp gối gây tổn thương các thành phần bên trong khớp gối dẫn đến việc tổn thương hay đau nhiều vùng khớp gối, dẫn đến các bệnh lý viêm khớp khác.
• Lỏng khớp gối.
• Các vấn đề về khớp hông, cổ chân khi vận động.

Phương pháp chẩn đoán

Đối với trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, trước tiên BS sẽ quan sát tình trạng cong ở chân trẻ và theo dõi sự điều chỉnh ở chân khi bé lớn hơn, tình trạng di chuyển ở trẻ.

Khi trẻ lớn hơn 2 tuổi, nếu tình trạng không cải thiện, Bác sĩ có thể cho người nhà biết mức độ nghiêm trọng và nguy cơ bệnh tật liên quan ở trẻ bằng cách lấy số đo các vòng chân và quan sát bước đi của bệnh nhi.

Ngoài ra việc chụp X-quang hay thực hiện những phương pháp chẩn đoán khác là cần thiết để phát hiện những bất thường ở chân và khớp gối. Xét nghiệm máu cũng có thể được chỉ định thực hiện khi bác sĩ nghi ngờ trẻ bị còi xương hoặc mắc bệnh Paget.

Chân vòng kiềng có sửa được không?

Một số biện pháp giúp khắc phục tình trạng chân vòng kiềng như:

• Mặc dù chân vòng kiềng sinh lý sẽ không có triệu chứng đau hay khó chịu nào, nhưng thỉnh thoảng sẽ có các tật đi kèm như bàn chân vẹo trong khiến các ngón chân chạm nhau gây tình trạng té ngã ở trẻ. Ở tình huống đó có thể mang giày, dép ngược bên để hỗ trợ đi lại.
• Theo sự phát triển sinh lý cơ thể, trục chân sẽ điều chỉnh lại bình thường sau khi bé biết đi. Tuy nhiên, có thể không điều chỉnh được và ngày càng biến dạng nặng hơn trong trường hợp bệnh lý. Vì vậy cần theo dõi và tái khám mỗi 6 tháng để kiểm tra sự cải thiện về mức độ cong.
• Khi nguyên nhân là bệnh còi xương hoặc bệnh Blount, sự cong vòng sẽ trở nên trầm trọng hơn chứ không cải thiện. Chúng ta cần sử dụng các phương pháp điều trị khác để giải quyết, bao gồm: đeo nẹp, dùng thuốc (cho bệnh còi xương), chỉnh sửa bằng phẫu thuật. Lúc đó ba mẹ nên đưa bé đến BV để được Bác sĩ khám và đưa ra hướng điều trị hợp lý.

1. Áp dụng chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh sẽ giúp làm giảm nguy cơ phát triển những vấn đề ở xương như dị dạng xương, ngăn chặn khả năng tái phát của những cơn viêm làm phân hủy sụn khớp.

Một số chất rất cần thiết cho sự phát triển bình thường của trẻ bị chân vòng kiềng như canxi, vitamin D, đạm, các khoáng chất. Người nhà nên lên thực đơn ăn mỗi ngày cho trẻ đầy đủ dưỡng chất, khuyến khích con hình thành thói quen ăn uống lành mạnh, hạn chế ăn vặt và tăng cường các hoạt động thể chất với cường độ phù hợp, giúp hạn chế tối đa tình trạng tăng cân quá mức ở bệnh nhi.

2. Có biện pháp chữa trị kịp thời

Vậy để giảm thiểu nguy cơ tổn thương, chúng ta có thể dùng miếng lót giày hoặc dụng cụ chỉnh hình (dụng cụ y tế đặt trong giày) để khắc phục điều này. Đeo nẹp vào ban đêm là biện pháp khắc phục chân vòng kiềng ở trẻ. Biện pháp này thường được bác sĩ nhi khoa chỉ định thực hiện nhằm điều chỉnh sớm cho bệnh nhi. Khi trẻ lớn hơn, đa phần những dạng chân vòng kiềng đều được cải thiện.

Tuy nhiên, để trẻ phục hồi sớm, người nhà nên đưa bệnh nhi đi điều trị nhiều lần bằng những phương pháp tổng thể. Tập vật lý trị liệu kết hợp với xoa bóp cũng mang lại nhiều lợi ích trong điều trị tình trạng này. Tuy nhiên, việc bắt đầu thực hiện ở giai đoạn sớm sẽ giảm bớt cong chân khi trẻ lớn lên.

3. Thực hiện các bài tập dành cho trẻ bị chân vòng kiềng

Người nhà có thể hướng dẫn trẻ thực hiện các bài tập giúp cải thiện sức mạnh bên trong và khôi phục tư thế đứng, đồng thời tăng cường sự dẻo dai và sức mạnh ở chân.

4. Kiểm soát trọng lượng cơ thể trẻ

Kiểm soát tốt cân nặng của trẻ là biện pháp khắc phục tình trạng chân vòng kiềng hiệu quả. Khi trẻ bị chân vòng kiềng, xương và những mô liên kết đều chịu căng thẳng, áp lực do sự phân bố và khớp nối không đồng đều. Vì thế, xương của bệnh nhi sẽ bị quá tải khi trẻ thừa cân và béo phì, dẫn tới biến dạng chi dưới.

Ngoài ra, khớp gối của trẻ có nguy cơ cao bị tổn thương, dẫn tới tình trạng chân vòng kiềng khi thừa cân quá mức. Nếu trong gia đình của bệnh nhi có người bị rối loạn xương, nguy cơ này sẽ cao hơn.

Biện pháp phòng ngừa

Đến nay vẫn chưa có biện pháp cụ thể phòng ngừa tình trạng chân vòng kiềng. Tuy nhiên có thể ngăn ngừa các tình trạng gây ra bệnh. Chẳng hạn, người bệnh có thể ngăn ngừa còi xương bằng cách đảm bảo bổ sung đủ vitamin D, thông qua chế độ ăn và việc tiếp xúc ánh nắng mặt trời. Người nhà nên đưa bệnh nhi đi khám khi chân vẫn bị vòng kiềng sau 2 tuổi.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Chân vòng kiềng không những ảnh hưởng về thẩm mỹ mà còn cả chức năng vận động ở người bệnh. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh có thể phòng ngừa được các tác động xấu từ chân vòng kiềng, cũng như là duy trì chức năng cho hệ cơ xương khớp. Vì thế, để nâng cao hiệu quả điều trị, người bệnh cần tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và hướng xử trí phù hợp, giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng.