Lý trí là gì? Những biểu hiện của người sống lý trí

Lý trí vốn là một “kim chỉ nam” giúp con người có thể nhận diện và đối mặt với nhiều vấn đề trong cuộc sống. Có lý trí, con người tự khắc sẽ nhận diện được giá trị của bản thân mình và hướng đến những mục tiêu to lớn hơn. Vậy lý trí là gì? Thế nào là một con người sống có lý trí? Cùng Vua Nệm tìm hiểu nhé!

1. Lý trí là gì?

Lý trí là khả năng giúp con người có thể nhận thức được sự việc, tư duy logic và đánh giá những phương án dựa trên sự suy luận, kiến thức hoặc thông tin thực tế. Khác với tình cảm, lý trí được đề cập nhiều trong những khía cạnh về trí tuệ như tâm lý học, triết học, toán học, khoa học kỹ thuật,…

Thông thường, người ta cho rằng lý trí là phương diện trái ngược hoàn toàn với cảm xúc. Lý trí có biểu hiện dựa trên phán đoán đúng hướng thay vì phải lựa chọn dựa trên cảm xúc, cảm nhận chủ quan. Nhờ vậy, nó giúp con người nhìn ra xa hơn những cảm xúc, quan điểm cá nhân để đưa ra giải pháp thực tế, khách quan nhất. Có thể thấy, người sống lý trí thường có năng lực kiểm soát cũng như quản lý cảm xúc của mình.

2. Những khái niệm khác về lý trí

2.1. Lý trí trong triết học

Khái niệm lý trí là gì trong triết học được đánh giá là có giá trị cao hơn hẳn những tính cách tự nhiên khác khi đối diện những tình huống thường ngày. Hầu hết lý trí đều sẽ được kết hợp với những tính năng khác của con người để giải quyết vấn đề, kết nối tâm hồn con người như Thiên Chúa đã sắp đặt.

2.2. Lý trí và các suy nghĩ nguyên nhân - kết quả

Những suy nghĩ về nguyên nhân - kết quả cũng chính là một phần hình thành nên lý trí. Có nghĩa là, thông qua nhận thức về vấn đề này dẫn đến sự việc này, con người hoàn toàn có thể áp dụng tư duy trong những trường hợp tương tự để có cách giải quyết hợp lý nhất với hoàn cảnh đó. Thế nhưng, phản ứng xuất phát từ nguyên nhân - kết quả không phải minh chứng cho việc bạn có lý trí.

Ví dụ như, khi một chú chó bị đánh nhiều lần sẽ biết được lý do tại sao mình bị đánh để tránh tái phạm. Trong trường hợp này, bạn không thể kết luận là con chó đó có lý trí.

3. Biểu hiện của một người sống theo lý trí

Vậy những biểu hiện thường thấy của người sống lý trí là gì? Cùng theo dõi nhé!

3.1. Nhận định toàn diện và giải quyết mọi việc rõ ràng

Trên thực tế, những người sống thiên theo cảm xúc dễ cảm thấy lo lắng, rối bời, thậm chí là sợ hãi, hoảng loạn mỗi khi gặp phải khó khăn. Trong những trường hợp như vậy, những phán đoán, suy nghĩ thiên về cảm xúc sẽ dễ khiến bạn có những hành động thiếu sót, không sáng suốt.

Ngược lại, người sống lý trí không bao giờ để cảm xúc lấn át đi những suy nghĩ hiện hữu trong đầu. Họ không bao giờ để cảm xúc tiêu cực hoặc quá tích cực làm ảnh hưởng đến phán đoán khi giải quyết vấn đề. Từ đó, có cái nhìn toàn diện hơn trong mọi việc.

3.2. Kiềm chế cảm xúc, hành vi cực tốt

Những người sống thiên về lý trí thường không bao giờ để cảm xúc lấn át lý trí, họ đề cao tính logic, tư duy hơn, nhất là mỗi khi giải quyết vấn đề.

3.3. Khả năng đánh giá và nhận thức được giá trị của bản thân

Khả năng nhận thức vấn đề rõ ràng, cùng với sự khách quan, giúp cho người sống lý trí dễ dàng chấp nhận được những ưu và nhược điểm của bản thân. Nhóm người này luôn sẵn sàng đánh giá và tự nhìn nhận lại mình ở trạng thái cân bằng nhất. Từ đó, tạo điều kiện để bản thân tiếp thu và học hỏi những điều mới.

3.4. Hiểu và biết được mình nên làm và không nên làm gì

Người sống lý trí có xu hướng luôn có nhìn được thái độ trung lập nhất để suy xét và nhìn nhận khi có một vấn đề nào đó đang xảy ra. Không chỉ vậy, họ cũng thường tự vạch ra cho bản thân một lộ trình và kế hoạch cụ thể, chi tiết, tuyệt đối không để mình bị lôi kéo theo những ham muốn nhất thời, ngắn hạn, không cần thiết.

3.5. Làm chủ cuộc sống chính mình

Sự lý trí còn thể hiện ở chỗ bạn có khả năng tự ý thức, cũng như cân bằng được các quyết định của bản thân, cho dù đó là chuyện nhỏ hay chuyện lớn. Đây cũng chính là lý do mà những người sống lý trí thường có thể kiểm soát cuộc sống của bản thân một cách dễ dàng hơn là những ai sống thiên về lý trí.

4. Những lợi ích của sống lý trí

4.1. Biết đối nhân xử thế

Người có lý trí thường tự xây dựng được cho mình những nguyên tắc, đạo lý làm người. Họ hiểu được tầm quan trọng của việc sống có đạo đức, sinh mệnh, từ đó biết được bản thân nên làm gì để trân trọng sinh mệnh của mình và những người khác. Họ sẽ cảm nhận và biết được bản thân muốn làm gì, phải làm gì cũng như không được phép làm điều gì. Trước bất cứ hoàn cảnh nào, họ cũng sẽ có những phân tích lý lẽ xác đáng trước khi đưa ra quyết định.

Ngược lại, những người sống không có lý trí thường để cho những thất bại lấn át đi phẩm chất trong sáng. Họ dễ phẫn nộ trước những điều trái với kỳ vọng và không còn quan tâm gì khác ngoài lợi ích bản thân. Mặt khác, họ không biết cách đối nhân xử thế và liên tiếp đi vào “vết xe đổ”.

4.2. Sống bao dung

Lý trí và bao dung, tưởng chừng không hề liên quan với nhau nhưng trên thực tế, 2 đức tính này lại có mối quan hệ vô cùng mật thiết. Những người sống lý trí thường có thể phân biệt được đâu là đúng, đâu là sai. Đồng thời, hiểu thấu được suy nghĩ của người xung quanh, cũng như nắm bắt được tâm lý khi họ làm sai điều gì đó. Có như vậy, họ sẽ bao dung và không chấp nhất với những lỗi lầm của người xung quanh.

Tuy nhiên, sự bao dung được đề cập ở đây không phải là sự yếu đuối, bất lực hay sợ hãi, không dám phản kháng, mà là để chỉ những người biết lý lẽ, có tình yêu thương bao la, không quan tâm và không để bụng với những người không cùng trình độ.

4.3. Khám phá trực giác bản thân

Lý trí tuy đòi hỏi tính logic nhưng thực chất lại rất trừu tượng. Đó là lý do nó được xem là chìa khóa để mở cánh cửa trực giác của bản thân. Cụ thể khi lắng nghe một ai đó, thứ bạn dùng đến không phải chỉ là đôi ta mà còn là toàn bộ cái tâm của mình. Điều này giúp bạn cảm nhận được sâu sắc những điều mà đối phương chia sẻ cũng như hiểu hơn về con người họ.

Tuy nhiên, rất ít người có đủ lý trí để đạt đến cảnh giới cao như vậy. Bởi lẽ, điều này đòi hỏi bạn không chỉ tư dưỡng mà con giữ cho tâm hồn, đầu óc luôn luôn được thanh tịnh, an yên.

4.4. Có những phán đoán khoa học hơn

Khi chúng ta có lý trí, suy nghĩ của ta sẽ trở nên logic hơn. Với logic này, bạn có thể biết nên và không nên làm gì để đúng với quan điểm thực tế mà không bị cảm tính lấn át.

5. Sự dung hòa giữa lý trí và cảm xúc bên trong con người

Lý trí và trái tim là hai luồng suy nghĩ tồn tại song song và trái ngược với nhau. Đó là lý do có những người suy nghĩ một đằng nhưng trái tim thì lại mách bảo một nẻo. Lúc này, trong họ sẽ xảy ra một cuộc đấu tranh nội tâm để xem bên nào giành được chiến thắng.

Không phải lúc nào cứ nghe theo trái tim cũng là điều chính xác. Bởi lẽ, trái với sự quyết đoán của lý trí thì cảm xúc lại là yếu điểm của mỗi người. Khi chỉ sống với cảm xúc, bạn sẽ trở nên nhạy cảm và yếu đuối trước những cạm bẫy, thử thách của cuộc đời. Một chút lý trí lúc này sẽ giúp bạn dung hòa cảm xúc lại để lắng nghe tiếng nói của cả hai.

Tuy nhiên, lý trí không hề rập khuôn mà còn đan xen vào đó một chút tình cảm. Thứ lý trí đó sẽ giúp bạn biết cách tự bảo vệ, yêu thương mình cũng như những người xung quanh.

>> Xem thêm:

• Vô tình là gì? Những biểu hiện và hậu quả của lối sống vô tình trong thời đại ngày nay
• Chân thành là gì? Chân thành có ý nghĩa thế nào trong cuộc sống?
• Si tình là gì? 8 biểu hiện của một người si tình điển hình nhất

Trên đây là giải đáp thắc mắc “lý trí là gì?” cũng như những lợi ích khi bạn trở thành một người sống có lý trí. Qua bài viết, Vua Nệm hy vọng bạn đọc sẽ cân bằng được giữa lý trí và cảm xúc để trở thành một con người chín chắn, kiên định hơn!