TỔNG QUAN, LỊCH SỬ HÌNH THÀNH, BẢN ĐỒ ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH
Theo sách “Đại Nam nhất thống chí”, vào đời Lê Hồng Đức, huyện Đồng Hỷ nằm trong phủ Phú Bình thuộc xứ Thái Nguyên, do phiên thần họ Ma nối đời cai trị. Đời Nguyễn Gia Long vẫn giữ nguyên như thế. Lỵ sở đặt tại xã Nhẫm Quang. Đến năm Minh Mệnh thứ 16 (1835), triều Nguyễn định ra chế độ lưu quan, lỵ sở chuyển về xã Huống Thượng. Vào thời ấy, huyện Đồng Hỷ gồm 9 tổng, 33 xã; từ đông sang tây cách nhau 41 dặm, nam-bắc cách nhau 97 dặm; phía đông đến tận địa giới huyện Tư Nông (nay là huyện Phú Bình), phía tây đến địa giới huyện Phú Lương (thuộc phủ Tùng Hóa), phía nam đến địa giới huyện Phổ Yên, phía bắc đến địa giới huyện Võ Nhai.
Trải qua các thời kì lịch sử, phạm vi địa giới huyện Đồng Hỷ đã nhiều lần thay đổi. Cho đến trước năm 1962, Đồng Hỷ bao gồm 29 xã. Từ ngày 19/10/1962, theo Quyết định số 114 của Phủ Thủ tướng, thị xã Thái Nguyên được nâng cấp trở thành thành phố trực thuộc tỉnh Thái Nguyên. Sáu xã của Đồng Hỷ (Gia Sàng, Cam Giá, Đồng Mỗ, Đồng Quang, Quang Vinh, Đồng Bẩm) được giao về thành phố Thái Nguyên.
Tháng 7 năm 1985, thực hiện Quyết định số 102-HĐBT ngày 02/4/1985 của Hội đồng Bộ trưởng, huyện Đồng Hỷ cắt 2 xã (Bá Xuyên và Tân Quang) để thành lập thị xã Sông Công, giao 2 xã (Bình Sơn và Phúc Tân) cho huyện Phổ Yên và tiếp tục cắt về thành phố Thái Nguyên 7 xã (Tân Cương, Thịnh Đức, Phúc Trìu, Thịnh Đán, Phúc Xuân, Phúc Hà, Tích Lương); đồng thời nhận lại 1 xã, hai phường của thành phố Thái Nguyên (xã Đồng Bẩm, phường Chiến Thắng, Núi Voi) và nhận thêm 4 xã của huyện Võ Nhai (Hòa Bình, Vân Lăng, Tân Long, Quang Sơn). Cũng tại Quyết định số 102-HĐBT ngày 02/4/1985 hai phường Chiến Thắng và Núi Voi được hợp nhất thành thị trấn Chùa Hang - thị trấn huyện lị huyện Đồng Hỷ.
Ngày 31/7/2008 thực hiện Nghị định số 84/2008-CP về điều chỉnh địa giới huyện Đồng Hỷ để mở rộng thành phố Thái Nguyên, hai xã Cao Ngạn và Đồng Bẩm được bàn giao về thành phố. Ngày 13/01/2011, thực hiện Nghị quyết số 05/NQ-CP của Chính phủ, thị trấn nông trường Sông Cầu được giải thể để thành lập thị trấn Sông Cầu.
Từ tháng 8/2008 đến tháng 8/2017, toàn huyện Đồng Hỷ có 18 đơn vị hành chính, trong đó 15 xã: Minh Lập, Hóa Trung, Hóa Thượng, Linh Sơn, Huống Thượng, Văn Hán, Văn Lăng, Khe Mo, Cây Thị, Nam Hòa, Tân Lợi, Hợp Tiến, Hòa Bình, Quang Sơn, Tân Long và 3 thị trấn Trại Cau, Chùa Hang và Sông Cầu; diện tích đất tự nhiên 457,75 km2, dân số trên 11 vạn người với 8 dân tộc anh em sinh sống, tỷ lệ dân cư trong độ tuổi lao động chiếm 55%.
Ngày 18/8/2017, thực hiện Nghị quyết 422/NQ-UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc điều chỉnh mở rộng địa giới hành chính thành phố Thái Nguyên và thành lập 02 phường thuộc thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, thị trấn Chùa Hang, xã Linh Sơn, xã Huống Thượng được điều chỉnh về thành phố, diện tích tự nhiên của huyện Đồng Hỷ còn 427,73 km2, dân số 88.439 người, 15 đơn vị hành chính (13 xã và 02 thị trấn, trong đó có 6 xã đặc biệt khó khăn và 01 xã ATK).
Trải qua 4 lần điều chỉnh địa giới hành chính, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đồng Hỷ đã nỗ lực khắc phục vượt qua mọi khó khăn, thách thức, từng bước khai thác có hiệu quả những tiềm năng, lợi thế của địa phương, tranh thủ huy động và sử dụng tối đa mọi nguồn lực, nhất là nội lực để phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng và an ninh, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, tạo tiền đề cho sự phát triển.